اگر دست ساخته های انسان ابراز ساز را پیشینه ی صنایع دستی بدانیم، قدمت این هنر- صنعت به سپیده دم تاریخ برمی گردد چرا که صنایع دستی جلوه ی تلاش آمیخته به هنر انسان، برای ساخت وسایل مورد نیازش از مواد موجود در طبیعت است.
بررسی ها نشان می دهد گیلان ازاستان های مستعد ایران در زمینه ی صنایع دستی است.
براساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، دستان هنرمند گیلانیان در ساخت ۶۰ نوع از۳۰۰ نوع صنایع دستی شناخته شده در ایران هنر آفرینی می کند. البته باید به این نکته مهم هم توجه کرد که ۷۰ درصد کل صنایع دستی ساخته شده در کشور از همین ۶۰ نوع است.
 براساس اعلام این سازمان، گردش مالی بازار صنایع دستی گیلان، سالانه حدود  ۲۰میلیارد ریال است. همچنین تولید صنایع دستی در گیلان برای ۱۰هزار نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد کرده است.
و اما بررسی ها نشان می دهد به رغم توانمندیهای قابل توجه ی گیلان در تولید صنایع دستی، فرآیند تولید این هنر- صنعت در گیلان با مشکلات بزرگی دست و پنجه نرم می کند که بالابودن هزینه های تولید، کمبود برخی مواد اولیه، کمبود تنوع درتولید، نابسامانی فرآیند عرضه و فروش، شناخت ناکافی مردم نسبت به صنایع دستی و هجوم صنایع دستی خارجی به ویژه صنایع دستی چینی ازمهم ترین آنهاست.

علی علیزاده یکی از تولید کنندگان صنایع دستی چوبی در رشت بالابودن هزینه های تولید را از مهم ترین مشکلات تولید صنایع دستی در گیلان دانست و گفت: گرانی مواد اولیه و نیز بالابودن دستمزد کارگر باعث می شود قیمت تمام شده ی صنایع دستی در گیلان افزایش یابد.
وی افزود: زمانی مشکل حاد ترمی شود که قرار باشد تولیدات گران ما با محصولات مشابه ی خارجی که بسیار ارزان ترند رقابت کنند.
وی که درکارگاهش انواع محصولات صنایع دستی چوبی می سازد می گوید: به طور مثال قیمت فروش یک قاشق چوبی سنتی که در گویش گیلکی به آن کتره (KATARE) گفته می شود،با احتساب هزینه ی مواد اولیه و دستمزد کارگر، حداکثر هزار تومان است در حالیکه مشتری می تواند مشابه ی خارجی همین محصول را که حتی از نظر شکیل بودن و داشتن بسته بندی، از نوع گیلانی اش بهتر است به قیمت ۵۰۰ تومان در بازارهای گیلان خریداری کند.

محمد کاظم نوروزی تولید کننده ی محصولات ساخته شده از بامبو هم در گفتگو با کارشناس تفسیرصدا و سیمای مرکز گیلان تاکید بر اینکه کمبود تنوع در تولید، ازمشکلات صنایع دستی در گیلان است گفت: به طورمثال در حالیکه از بامبو در گیلان حداکثر۱۰نوع  محصول تولید می شود، دست کم ۳۰۰ نوع محصول چینی ساخته شده از بامبو را در بازارهای گیلان می توان یافت. بیشتر این محصولات به صورت تلفیقی وارد بازار می شوند.
وی می گوید: مشتری هنگام خرید تمایل دارد از قدرت انتخابش استفاده کند و از بین انواع گوناگون صنایع دستی، بهترین ها و در عین حال ارزان ترین ها را انتخاب کند، در حالیکه محصولات صنایع دستی گیلان، نه تنوع چندانی دارند و نه ارزانند.
این تولید کننده ی صنایع دستی درادامه، نا آشنایی مردم با صنایع دستی را هم مزید برعلت می داند و می گوید: بیشترمردم، صنایع دستی خارجی را با صنایع دستی  داخلی اشتباه می گیرند و فکر می کنند آنچه در بازارهای گیلان عرضه می شود صنایع دستی این استان است.

لیلا بردبار یکی دیگر از تولید کنندگان صنایع دستی در خمام هم گفت: نبود بازارچه های تخصصی عرضه ی صنایع دستی در مناطق مختلف گیلان و عرضه ی غیر کارشناسانه و سلیقه ای صنایع دستی از مشکلات فراروی تولید و فروش صنایع دستی در گیلان است.
وی معتقد است: اگر بازارچه های ویژه ای برای عرضه ی صنایع دستی ایجاد شود، هم دست واسطه ها کوتاه می شود وهم می توان از فرآیند ورود بی رویه ی     صنایع دستی خارجی به بازار گیلان جلوگیری و یا دست کم، مردم را به سمت خرید صنایع دستی اصیل گیلان هدایت کرد.
واما معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی گیلان با پذیرفتن مشکلات موجود در فرآیند تولید و بازرگانی صنایع دستی گیلان گفت: این مشکلات باعث شده است تولید برخی از صنایع دستی در گیلان نسبت به ۱۰ سال گذشته کاهش یابد که این موضوع به ویژه در رشته های بامبوبافی، خراطی و دیگر صنایع چوبی بیشتر مشهود است.

 

محمدعلی یوسفی با اشاره به اینکه کمبود مواد اولیه ی مرغوب و نیزکمبود تنوع در تولیدات، ازمشکلات اصلی صنایع دستی گیلان است گفت: این مشکلات با ورود صنایع دستی خارجی که رقبایی قدرتمند برای صنایع دستی داخلی محسوب می شوند تشدید شده است.
 این مقام مسول در ادامه با تاکید براینکه رفع مشکل کمبود و گرانی برخی مواد اولیه، از حیطه ی اختیارات سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خارج است گفت: به طور مثال کمبود و گرانی نخ ابریشمی نشات گرفته از مشکلات ساختاری صنعت ابریشم است و تا زمانی که این مشکلات باقی است، مشکلات صنایع دستی تولید شده از مواد ابریشمی هم باقی خواهد بود.
وی درادامه با پذیرفتن اینکه باید برای تنوع آفرینی در تولید صنایع دستی، فکری کرد گفت:از ۶۰ نوع صنایع دستی موجود در گیلان۴۷نوع بیش از دیگرصنایع دستی تولید وعرضه می شود در حالیکه با تنوع بخشیدن به صنایع دستی ساخته شده در گیلان می توان بر قدرت انتخاب مشتری افزود.
وی گسترش فرآیند آموزش صنایع دستی متنوع و تقویت حمایت ها از تولید کنندگان صنایع دستی کم رونق را از راهکارهای حل این مشکل دانست و گفت: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی گیلان در تلاش است با ایجاد کلاس های آموزشی و فراهم کردن زمینه ی پرداخت تسهیلات کم بازده بانکی، به تدریج مشکل کمبود تنوع محصول در صنایع دستی گیلان را حل کند و درعین حال بر کیفیت صنایع دستی استان بیافزاید.

واما رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان هم با تاکید برلزوم افزایش آگاهی های عمومی نسبت به صنایع دستی اصیل و ضرورت های پرهیز از خرید صنایع دستی خارجی گفت: بیشتر مردم نسبت به صنایع دستی اصیل گیلان شناختی کامل ندارند و معمولا هنگام خرید به قیمت ارزان تر و تنوع محصول توجه می کنند این درحالیست که اگر اطلاعات عمومی نسبت به صنایع دستی گیلان افزایش یابد، بی شک فروش این محصولات هم افزایش خواهد یافت.
امیدعزیزی با پذیرفتن این موضوع که فرآیند اطلاع رسانی درخصوص صنایع دستی گیلان می تواند بهتر و پرحجم تر از وضعیت فعلی باشد گفت: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درتلاش است با بکارگیری شیوه های گوناگون از جمله چاپ بروشور، تهیه جزوات اطلاع رسانی، استفاده ازامکانات رسانه های گروهی، برپایی نمایشگاه های فصلی و اجرای طرح های پژوهشی در زمینه ی تنوع آفرینی در تولید صنایع دستی وبسته بندی این محصولات، بر اطلاعات عمومی مردم و فعالان صنایع دستی نسبت به این هنر- صنعت بیافزاید.

این مقام مسئول در ادامه با تاکید بر اینکه ورود بی رویه ی محصولات صنایع دستی خارجی به ویژه صنایع دستی چینی، بازار صنایع دستی گیلان را با مشکلات حادی روبرو کرده است گفت: این محصولات به صورت قاچاق وارد کشور و به فراوانی در همه مناطق گیلان یافت می شود،در حالیکه اساسا صنایع دستی محسوب نمی شوند.
رییس سازمان میراث فرهنگی گردشگری وصنایع دستی گیلان در توضیح این مطلب می گوید: این محصولات با دستگاه ساخته می شوند و در واقع چون به صورت انبوه و با بکارگیری اندک از نیروی کار تولید می شوند، ارزان تر و فراوان ترند و چون به شکل های مختلف و با بسته بندی عرضه می شوند، نظرمشتری را بیشترجلب می کنند.
امید عزیزی هشدار داد: اگر برای جلوگیری از ورود محصولات به ظاهر صنایع دستی چینی فکری نشود آینده نه چندان مطلوبی در انتظار صنایع دستی گیلان است و بی شک این محصولات با سابقه و اصیل، درکوران هجوم محصولات خارجی تاب مقاومت نخواهند داشت.

وی با اشاره به لزوم مقابله ی جدی با عرضه ی این محصولات گفت: حسب مصوبه ی هیات دولت در سفر استانی اش به اصفهان در خصوص ممنوعیت عرضه و فروش صنایع دستی خارجی در شهرهای تاریخی،از این کار در شهرک تاریخی ماسوله جلوگیری می کنیم،اما در دیگر مناطق گیلان، به علت اینکه تعداد مراکز فروش محصولات صنایع دستی زیاد و در عین حال پراکنده است، در عمل نمی توانیم به صورت موثر وارد عمل شویم.
و اما این مقام مسئول در پاسخ به این سوال خبرنگار ما که چرا هنوز از ساخت بازارچه ها ی عرضه ی محصولات صنایع دستی گیلان با اینکه بیش از۴سال از زمان تصویب آنها در سفر اول رییس جمهور به گیلان می گذرد خبری نیست گفت: کمبود اعتبار مهم ترین مشکل اجرای این طرح است.
امیدعزیزی با بیان اینکه تاکنون فقط ۴میلیارد ریال آنهم برای اجرای مطالعات این طرح اختصاص یافته است گفت: این بازارچه ها قراراست در هر۱۶شهرستان گیلان ساخته شود و وسعت هر کدام از آنها بیش از ۲ هزار متر مربع خواهد بود.
وی در ادامه از پایان مطالعات ساخت دهکده ی هنرهای صنایع دستی کشورهای حاشیه ی خزر در گیلان خبرداد وگفت: امسال برای اجرای این طرح ۲۵میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است و تلاش خواهیم کرد ساخت آن را هرچه زودتر آغاز کنیم.

کوتاه سخن اینکه: براساس بررسی ها صنایع دستی گیلان اسیر دست مشکلات متعددی است که بسیاری از آنها درونی و برخی هم بیرونی اند. البته همین    بررسی ها حاکی است اگر مشکلات درونی حل شود تهدیدات بیرونی چندان کارگر نخواهند بود. بالابودن هزینه های تولید، کم تنوع بودن، نابسامانی فرآیند تولید و فروش و کم اطلاعی مردم نسبت به صنایع دستی، مشکلاتی است که به نابسامانی ساختارهای درونی صنایع دستی گیلان برمی گردد. مشکلاتی که بی شک زمینه ساز بروزجدی مشکلات بیرونی ازجمله هجوم صنایع دستی خارجی است. فراموش نکنیم صنایع دستی خارجی اگر چه حتا دستی هم نیستند اما متنوع، ارزان و فراوانند و بی شک نمی توان از مردم انتظار داشت از خرید آن بپرهیزد درصورتیکه شاید حتی نمی توانند بین صنایع دستی داخلی و آنچه که به عنوان صنایع دستی به آنان فروخته می شود فرق قایل شوند.

/صدا و سیمای مرکز گیلان