جشن خرمن، یکی از جشنهای باستانی گیلان کهن است که به پاس شکر هدایای خداوندی در پایان فصل زراعی برگزار می‌شده واینک با رویکرد جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نسبت به احیای سنتها، این جشن آیینی که نمادی از قدرشناسی، دوستی و همکاری مردم این سرزمین طبیعت است در گاه شمار جشنهای استان قرار گرفته است.
جشنواره‌هایی چون “انارچینی” در روستای انبوه ، نوروزبل، سوسن چلچراغ و … با مراسم بسیار دیدنی که تلنگری برای حفظ هویت و فرهنگ غنی ایرانی و گیلانی است طی سالهای اخیر در گیلان برگزار می‌شود.
عصر بارانی پنجشنبه است و جشنواره ی خرمن آغاز شده و جمعیت هر بار بیشتر به صحن سرپوشیده ی اجرا که در نزدیکی شالیزاری است در روستای بیجار سر شفت افزوده می شود.
پیرمرد با لباس محلی سه بار ظرف مسی را به سمت آسمان بالا می‌برد و از خداوند طلب بارش باران و آفتاب (عناصر مورد نیاز برای رشد خوشه‌های برنج ) می‌کند.
به صورت نمادین و با حرکاتی موزون کاشت، داشت و برداشت برنج انجام می شود و در انتها با گذاشتن مجمعه‌ای حاوی دانه‌های برنج و در میان آنها شمع بر سر خود دستان خود را به سوی آسمان بلند کرده و شکر خدا را به جا می آورد.
صدای ساز و دهل فضای موزه میراث روستایی را پر کرده و پیر زنان، پیر پیرمردان جوانان و کودکان در جشن خرمن حضور یافته‌اند.
پیرزنی آنقدر خوشحال است که صدای خنده‌اش فضا را پر کرده، می‌گوید: این مراسم خیلی زمان است که دیگر اجرا نمی‌شد.
وی گفت: در مدتی که این مراسم اجرا نمی‌شد هرکس خود در زمین زراعی خویش پس از برداشت محصول شکر خداوند را بجا می‌آورد و اندکی از محصول خویش را نیز خیرات می‌کرد.
وی علت خنده خویش را تداعی خاطرات گذشته می‌داند و می‌گوید اجرای این مراسم و صدای ساز و دهل مرا به یاد شادیهاو خاطرات شیرین گذشته می‌اندازد.
مراسم رقص خرمن آغاز شده و جمعیت هر بار بیشتر ،و به صحن اجرا نزدیک تر می شوند.
رییس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری گیلان در این مراسم گفت: برگزاری جشن خرمن، یادآوری و معرفی آداب ، سنت و فرهنگ غنی این دیار است.
“محمدحسین مهدی پور” افزود: برگزاری چنین مراسمی در استان علاوه بر ادای وظیفه دینی و ایمانی، زمینه‌های حضور گردشگران در استان را فراهم نموده و موجب توسعه صنعت گردشگری خواهد شد.
وی از مطبوعات و رسانه‌های جمعی خواست برای نشر و معرفی این گونه مراسم تلاش مضاعفی مبذول دارند تا جاذبه‌های گیلان به گونه‌ای بهتر مورد توجه گردشگران قرار گیرد.
مهدی پوراظهار داشت: تبلیغات و معرفی بیشتر جاذبه‌های آیینی استان زمینه حضور گردشگر را بیش از پیش فراهم می‌کند.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی گیلان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برگزاری چنین مراسمی باید در استان توسعه یابد تا علاوه بر توسعه گردشگری موجب پیوند نسل جوان با آداب و سنن گذشتگان خویش شوند.
” رضا علیزاده ” اظهار داشت: مهمترین امر برجسته جشن خرمن ” شکرگزاری” است و چه بهتر از این آموزش که برای هر نعمتی شکری است.
وی تصریح کرد: احیای جشنهای آیینی بر جذابیت تورهای گردشگری افزوده و جذابیت سفر را برای گردشگران بیش از پیش می کند.
” منصور هادی پور ” دبیر برگزاری جشنواره خرمن نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این جشن پس از گذشت سالیان طولانی چند سالی است که احیا شد و به پاس شکرگزاری از یک سال زراعی پر برکت،مردم این منطقه لحظات شادی را برای خود و هم محلیهای خویش ایجاد می‌کردند.
وی افزود: اجرای موسیقی محلی، نی نوازی، رقص خرمن، طناب بازی، قیش بازی، سوارکاری، کشتی محلی و مراسم آیینی عروس و غوله برنامه‌هایی شادی است که در این جشن اجرا می‌شده است .
وی ، روی آوردن به برگزاری جشنهای محلی و منطقه‌ای که ریشه در آیین این مرزو بوم دارند را راهی برای جلوگیری ازنفوذ فرهنگ بیگانه دانست.
د ر گیلان، زمان پیش از جشن عروسی با موعد وجین شالیزار که همزمان شود، خانواده داماد با خانواده عروس به کار در شالیزار می پردازند. به این سنت، گیشه یاور (یاوری عروس) می گویند. آنها به همراه خود هدایایی چون «کمردود»، «دستانه» و «پابره» برای عروس می برند. این هدایا در واقع لباس کار گیلانی ها است و وظایف عروس جوان را نیز به او یاد آوری می کند. این رسم در شرق گیلان «گیشه بجار» نام دارد. در این آئین در هنگام نشا کردن سبزینه برنج در بهار، پدر و مادر عروس برای کمک در کار کشت به مزرعه داماد می روند و عروس نیز از پی آنان با ساز و نقاره به مزرعه پدر داماد می آید. در این هنگام داماد به نشانه سپاسگزاری به همه همراهان عروس یک قواره پارچه میدهد و به عروس نیز هدیه ای ویژه تعلق می گیرد.
به غیر از این آئین که مربوط به پیشواز رفتن برای ازدواج است. در روز جشن عروسی هم عروس و داماد هریک هدیه ای به دیگری می دهد که جنبه آئینی دارد.
آئینها، شکلی نمادین و رمزی از رفتارهای جمعی یا گروهی است که بنیاد آن بر مفاهیم اسطوره ای و مقدس جامعه سنتی بنا شده و با لایه های زیرین اسطوره ای جامعه بومی ارتباط می یابد.
پوشاک نیز از اندوه و شادی آدمی در فصل های جمعی حیات او تاثیر می پذیرد و صورتی همگانی و متناسب با ارزش های بومی و شیوه های جشن و سرور یا سوگواری او دارد. پوشاک مراسم حزن و اندوه با پوشاک جشن و شادمانی متفاوت است. پوشاک کار با لباس خانه تفاوت دارد و به همین ترتیب جلوه های نمادین و آیینی پوشاک نیز در فصل های متفاوت زندگی مردم به صورت های گوناگون متبلور می شود.
دیگر تنها پوشش نیست بلکه خود معانی عمیق و ژرفی را در بر دارد. در آئین های نمادین عروسی و کشت و زرع ، صورت های گوناگونی از جلوه های آئینی پوشاک به چشم می خورد که هر یک دلالت بر معنایی معنوی، ارزشی حیاتی و زیباشناختی و گاه جادویی و رمز آلود می کند.
” عروس گوله ” دیگر آیینی است که در این مراسم رنگ شادی بر چهره ها می نشاند .
در این آیین دو زن به نام ” ناز خانم ” و ” کاس خانم” هستند که با هم نقش ” عروس گوله ” را ایفا می کنند و برای آنان دو مدعی وجود دارد” غول ” که دوده بر چهره می مالد و کلاهی و لباسی از کاه به تن دارد و نشانی از زمستان است و پیرمردی عاشق با ریش سفید که با غول می جنگد تا بر او غلبه کند.
” سرخوان ” شهرهای نمایش می خواند و هدایت گروه را بر عهده دارد .
جمعیت زیادی از مسوولان و مردم محلی و گردشگرانی که با تورهای یکروزه در محل هستند محو تماشا هستند و گاه و بیگاه نواخته شدن موسیقی های گیلکی و تالشی سروری در بین کودکان ایجاد کرده و لبخند بر لبان کودکان بزرگ می نشاند.
هوا به تیرگی نزدیک می شود و اجرای آیینها و بازیهای محلی کم کم رو به پایان می نهد و جمعیت آرام آرام راهی می شوند .
منبع: گیلان نیوز
