دید کلی
نام علمی گیلاس Cerasus avium میباشد از جنس Cerasus و از تیره Rosaceaeاست. درخت گیلاس بدون خار و دارای میوه گوشتدار و محتوی یک هسته است. دارای گونههای متعدد و در تمام ایران پراکنده می باشد. از گیلاس علاوه بر مصرف به عنوان میوه خام ، مربا و کمپوت ساخته میشود. برگ آن به صورت دم کرده برای درمان بیماری کلیه و کبد مورد استفاده قرار میگیرد.
اصل و قدمت گیلاس
این گیاه احتمالا از منطقهای بین دریای سیاه و دریای خزر منشا گرفته است. ولی به نظر میرسد که در زمانهای قدیم آن را به اروپا برده باشند. بیشتر ارقام کشت شده آن در سرتاسر دنیا از اروپا منشا گرفتهاند، ولی تعدادی از ارقام مهم ، در مناطق گیلاس خیز محلی انتخاب یا اصلاح گردیدهاند.
اطلاعات گیاه شناسی گیلاس
گلها به رنگ سفید یا به رنگ سرخ ، معمولا با دمگل فرعی ، منفرد یا گروهی یا خوشهای ، لوله گل فنجانی شکل یا لولهای و گلها بدون دمگل ، خامه شیاردار ، کلاله چالدار ، تخمدان معمولا بدون کرک ، هسته صاف یا شیاردار و سوراخ سوراخ.
گلهای گیلاس
گلهای گیلاس در دستجات غیر مختلط ۲ تا ۴ تایی به صورت جانبی روی اسپورهای کوتاه یا نزدیک به قاعده شاخههای طویلتر تشکیل میشود. در گیلاس گلها فقط روی جوانههایی که در آنها برگهای همراه نسبتا زودتر در تابستان باز میشوند، بوجود میآید. گل معمولا دارای یک مادگی هستند، ولی بعد از تابستانهای خیلی داغ ممکن است دو مادگی در هر گل تشکیل شود، که منجر به بوجود آمدن میوههای دو تایی میشود که یک وضعیت نامطلوبی را بوجود میآورد.
آب و هوای مطلوب درخت گیلاس
سطح پراکندگی و انتشار این درخت خیلی وسیع است یعنی در آب و هوای گرم معتدل و سرد معتدل سبز شده و محصول کافی می دهد. مع هذا بهترین هوا برای زندگی این درخت نقاط معتدل سرد مانند نواحی کوهستانی میباشد با توجه به اینکه گیلاس در مقابل پوسیدگی قهوهای ، حساس میباشد، بایستی در جایی که آب و هوا برای توسعه این بیماری ، خیلی سرد یا خیلی خشک میباشد کشت گردد. در مناطقی که دارای بارانهای زمستانه خوب و تابستانهای خشک و خنک هستند ایدهآل میباشند.
خاک مرغوب درخت گیلاس
درخت گیلاس در هر نوع زمین روئیده و رشد کافی مینماید. فقط از زمینهای رسی مرطوب و یا خیلی خشک گریزان هستند. درخت گیلاس را در هر جهت میکارند ولی در فرمهای پهن از کشت آن رو به جنوب یعنی نقاطی که در مقابل آفتاب قرار میگیرد باید خودداری نمود.
رسیدن گیلاس
افزایش مواد جامد قابل حل (قندها) و افزایش رنگ میوه به عنوان بهترین شاخص رسیدگی مورد توجه قرار گرفته است، ولی شواهد اخیرا نشان میدهد که نیروی لازم برای جدا کردن میوه از درخت ممکن است بهتر باشد. وقتی میوه میرسد اتصال بین شاخه میوه سست شده و نیروی کاهش یافته لازم برای جدا کردن میوه از درخت را میتوان اندازهگیری کرده و به عنوان شاخص رسیدگی بکار برد.
تکثیر گیلاس
معمولا درخت گیلاس را بوسیله بذر و پیوند ازدیاد مینمایند برای پیوند گیلاس بهترین پایه محلب C.mahleb است که آن را آلبالو تلخه مینامند.
پیوند
برای پیوند گیلاس از پیوند شکمی ، شکافی و پیوند انگلیسی استفاده مینمایند ولی پیوند شکمی از سایر انواع پیوندها بسیار معمول است. برای پیوند شکمی باید در اوایل شهریور اقدام نمود. مخصوصا اگر پایه از بذر عمل آمده باشد و یا آلبالو تلخه باشد، باید یک ماه دیرتر یعنی در مهر ماه باید اقدام به این امر نمود. در پارهای از انواع گیلاسهای خارجی باید همیشه و حتما نزدیک سطح زمین یعنی ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری پیوند نمود. راجع به پیوند انگلیسی این نکته قابل توجه است که هر گاه عمل پیوند از اواخر شهریور تا اواسط مهر ماه انجام بگیرد بهترین نتیجه را میدهد.
منبع:دانشنامه رشد