نمایی از روستای کرکان قدیم

وضعیت جغرافیای:

در منطقه جلگه ای و در کنار جاده کپورچال-آبکنار واقع شده دارای نسق ۸۵ ساله (تاتاریخ ۱۳۶۳ شمسی)بوده و از نظر ثبتی جزء بخش ۷ حومه انزلی و سنگ شماره ۶ میباشد و مسافتش تا کپورچال ۷ کیلومتر و تا انزلی ۲۷ کیلومتر است:

 محدود است از شمال بمرداب-از جنوب به جنگل-از مشرق به خمیران و از مغرب به سیاه خالسر.

کرکان وسیله رودخانه ای بنام ((کرگان رودبار)) که از منطقه هفت خانان می آید و از وسط آن عبور کرده و بطرف مرداب سرازیر میشود بدوقسمت مالک نشین و خرده مالک تقسیم شده است .که کلیه زمینهای سمت شرق متعلق به دو نفر بنامهای مرحوم تقی کرگانی و مرحوم محمد خدیور بوده و زمینهای سمت غرب متعلق بکشاورزان و خرده مالکین بوده است که در این باره متعاقبا توضیحات بیشتری داده خواهد شد.

((رابینو)) در سال ۱۹۱۱ میلادی ((۱۲۹۰ شمسی-ن))می نویسد:

(کرگان رودخانه ایست که از جنگل می آید. چاپ رود که با سه شعبه شیله سر –کچلک و صافخاله به مرداب می ریزد و از نظر مالیاتی جزو دهکده های آبکنار که مالیات سالانه اش ۴۰/۳۷۲ قران بوده و از نظر تابعیت جزو دهکده های گیل دولاب بوده است).

آدرس روستا از روی نقشه گوگل

وجه تسمیه کرگان:

آقای حاج حسن اسدی کرگانی ۶۶ساله کارمند بازنشسته پست و تلگراف که از خانواده های قدیمی کرکان است میگوید:

(از مرحوم آقا تقی کرگانی که پیر مردی ۷۵ ساله که حدود سال ۱۳۴۷ شکسی فوت کرده شنیدم که نام اصلی این محل (( کرکان)) است و یکی از مراکز عمده پرورش مرغ در گذشته بوده است .مرغ را بزبان محلی (( کرک)) میگویند و اگر ((کرک))که همان مرغ باشد جمع بسته شود میشود (( کرکان )) که بر اثر تلفظ در مرور زمان به کرگان تبدیل شد).

اگر به نوشته (( رابینو )) توجه شود ملاحضه میشود که این روستا جزو طالش بوده و کرگان رود سابقا مرکز طوالش و هشتپر امروزه در کنار آن جای آن را گرفته است. آیا این احتمال وجود ندارد که روستای کرگان نام خود خود را از رودخانه کرگان که از طالش سرچشمه گرفته و از وسط روستای یاد شده گذشته از کرگان رود گرفته باشد؟

قدمت کرکان:

قبل از اینکه خانواده های زیادی از اشترکان و روستاهای مجاور به حدود یکصد سال پیش به کرکان کوچ نمایند در قسمت شرقی رودخانه پدران زارعین مرحوم آقا تقی کرگانی و مرحوم خدیور.خانه ها و کومه هائی داشته اند وروی این اصل بایستی قدمت کرکان را خیلی بیش تر از یکصد سال قلمداد کرد با توجه به اینکه این روستا سر راه آبکنار قرارداشته است.

در این باره آقای رمضانعلی کرگانی کارمند بازنشسته آموزش و پرورش اظهار میدارد:

(مرحوم مشهدی میرزا تقی یکی از تجار معروف انزلی که از مهاجرین وارده از روسیه بوده .ضمن تجارت در انزلی زمینهای کرکان را از آبکناریها خریداری و به کشاورزی نیز پرداخت.که بعد ار ایشان مرحوم حاجی آقا و سپس فرزندشان مرحوم تقی کرگانی که در انزلی بکفاشی (فرنگی دوزی) اشتغال داشت.به کرگان نقل و مکان نموده بکشاورزی روی زمین های موروثی می پردازد).

با توجه به اظهارات آقای رمضانعلی کرگانی مشهدی میرزا تقی (جد اعلای ایشان)احتمالا پس از جنگ ایران و روس سال ۱۸۲۸ میلادی ۱۲۰۶ شمسی(حدود ۱۶۲ سال پیش)بانزلی وارد و خواه و ناخواه پس از چند سال سکونت در انزلی مبادرت به خرید زمین در کرکان نموده است.که در اینجا گفته آقای حاج آقای حسن اسدی نیز تائید میشود.

در نتیجه بنا به اظهار حاج حسن اسدی:

(در قسمت شرق رودخانه کرکان که زمینهای زراعتی وجود داشت متعلق به دونفر مالکین مرحوم آقا تقی کرگانی و مرحوم خدیور بوده که از پدرانشان بآنان ارث رسیده بود و اینها پسر عموی یکدیگر بودند که پس از فوت پدران خود زمینها را تقسیم کردند هر چند خود در انزلی ساکن بودند ولی تعدادی زارع و بقول قدیمی ها رعیت داشتند که برایشان کار میکردند آنها برای رعیت های خود خانه هائی بطور منفرق ساخته بودند و یا اینکه از قبل ساخته شده بود . ولی در قسمت غرب رودخانه زمینهای متعلق به مالکین آبکنار بوده و هریک مقداری زمین بایر داشتند که تعدادی از خانواده های اشترکان بعلت فشار و تعدی ماموران ضرغام السلطنه حاکم طالش دولاب ناچار به اطراف کوچ کردند که عده ای نیز به کرکان وارد شدند.

در ص۱۱۹ ولایات دارالمرز ایران آمده که ((ضرغام السلطنه از سال ۱۸۶۵ میلادی برابر ۱۲۸۲ هجری قمری ((۱۲۴۴ شمسی-ن)حکومت طالش دولاب را داشت) قابل ذکر است که تا حدود ۱۳۰۰ شمسی در این سمت باقی بود.

اقوام اولیه:

مرحوم تقی کرکانی خان و مالک کرکان بندرانزلی 

با توجه بآنچه گذشت(بنا به اظهار آقای رمضانعلی کرگانی) مرحوم مشهدی میرزا تقی به اتفاق پسر عمویش مرحوم نعمت از روسیه وارد گردید که دارای یک پسربنام حاجی آقا و یک دختر که همسر مرحوم صدرالعلما (جد اعلای صدور بنی یعقوب و از بستگان مرحوم حاج شیخ حسن بنی یعقوب) بوده است.

مشهدی حاجی آقا دارای دو پسر بنامهای تقی کرگانی و گل آقا و یک دختر .

تقی نیز دارای ۶ پسر و یک دختر بنامهای بیژن – علی اصغر – رمضانعلی – جعفر – محمود – فرخ بوده است.

و نعمت پسر عموی مشهدی میرزا تقی دارای دو پسر بنامهای محمد خدیور و علی کوه کن بوده است.

آقای حاج حسن اسدی میگوید:

(اشخاص مشروحه زیر کسانی هستند که قدیمی ترین خانواده ها را در روستای کرگان تشکیل داده اند: مرحوم سیف علی سیف پور – حاج آقا شکوری – مرحوم شیرینعلی فرح بخش – مرحوم میرزا حسین اسدی – آقای مرتضی بهاری – مرحوم امان اله احمری – سبزعلی محمدی که پیر ترین آنها بودند که بنظر میرسد.این اشخاص از خمیران آمده اند.مرحوم رحمت قنبرنژاد – از بهمبروارد- محمد رحیمی و مشهدی عاشور عاشوری – قدیر مختاری – فیض اله لطفی – عزت اله لطفی و چند خانوار دیگر از جمله کسانی بودند که بکرکان آمده و خانواده هائی با شهرت فامیلی خودشان گسترش دادند.

جمعیت طبق سرشماری رسمی: 

در سال ۱۳۳۵ شمسی ۴۶۷ نفر ۲۳۰ مرد ۳۳۷ زن

در سال ۱۳۴۵ شمسی ۵۰۶ نفر ۲۴۵ مرد ۲۶۱ زن در ۹۵ خانوار

در سال ۱۳۵۵ شمسی ۵۸۶ نفر ۲۷۹ مرد ۳۰۷ زن در ۱۰۸ خانوار

در سال ۱۳۶۵ شمسی ۶۸۷ نفر در ۱۳۶ خانوار که ۳۵۵ نفر باسواد هستند.

کشاورزی: 

آمار سال ۱۳۶۶ شمسی که وسیله اداره کشاورزی انزلی از طریق آگاهان محلی درباره دو روستای کرکان و اشترکان تهیه شده بشرح زیر است:

وسعت این دو روستا ۷ کیلومتر مربع – برنجکاری ۵/۲۰۹ هکتار ((اشترکان ۴۵ هکتار – کرگان ۵/۱۶۴ هکتار))صیفی کاری ۲۸ هکتار – سبزیکاری نیم هکتار – حبوبات ۷ هکتار- باغ میوه نیم هکتار.

گاو نر و ماده ۱۵۰۰ راس – گوساله ۷۰۰ راس- اسب ۱۶ راس – گاو میش ۲۰ راس- طیور ۲۸۰۰ قطعه-و دارای ۲۲ دستگاه تیلر – ۴ دستگاه پمپ آب – ۹ دستگاه خرمن کوب – یکدستگاه برنجکوبی.

روستای کرگان وسیله یک رودخانه دائمی و یک رودخانه فصلی وجود دارد و طبق آمار اداره نوغان در سال ۱۳۶۷ شمسی ۵۲ نفر کشاورز کرگانی ۹۳ جعبه تخم نوغان ((۲۷۹۰ کلیو – ن)) پیله تولید کردند.

متفرقه: 

مدارس : در سال ۱۳۴۱ شمسی دبستان پسرانه نوبنیاد احداث گردید و طبق آمار خرداد ۱۳۶۸ شمسی دارای یک دبستان مختلط بنام شهید مفتح با ۵ کلاس ۱۱۳ نفر دانش آموز و ۷ نفر معلم می باشد.

درمانگاه ندارد.

حمام –یک حمام چند نمره ای .بعد از انقلاب اسلامی وسیله جهاد سازندگی احداث و تا سال ۱۳۶۷ هنوز مورد استفاده قرار نگرفته بود.

مسجد – بنا به اظهار آقای حاج حسن اسدی: مسجد در محوطه قبرستان روستا قراردارد و حدود ۵۰ سال پیش حدود ((۱۳۱۸ شمسی)) احداث گردید.بنیان گذاران مسجد مرحوم شیرین علی فرح بخش – مرحوم حسین اسدی – آقای مرتضی بهاری بودند که زمین مسجد را آقای تقی کرگانی واگذار نموده و از لحاظ مالی نیز کمک هایی زیاد کرده است و مردم هم یاری کردند.

دیوارهای مسجد آجری و سرپوش آن گالی پوشی بوده است و چون کوچک بوده در حدود سال ۱۳۵۲ شمسی مسجد را بکلی بازسازی که وسعت آن حدود ۱۲ * ۳۰ متر یا کمی بیشتر است. این مسجد از ابتدای احداث در قسمت شرقی رودخانه قراردارد.

گورستان: روستا دارای یک قبرستان که از ابتدای ایجاد آبادی در قسمت شرق رودخانه وجود دارد و مسجد در محوطه آن بنا گردیده است.

امامزاده یا مزار ندارد.[ شهید مفقودالاثر مصیب فلاح کرکان فرزند اکبر فلاح]

تلفن خانه و پست دارد.

آب و برق: یک چاه نیمه عمیق در روستا زده شده و آب از طریق منبع فلزی هوائی و از طریق لوله کشی تامین میشود و برق روستا نیز از شبکه برق انزلی برقرار میگردد.

اماکن اقتصادی:

خواربار فروشی ۳ باب – قهوه خانه ۲ باب- قصابی یک باب – خرازی یک باب – تعمیرگاه دوچرخه یک باب – نانوائی ندارد و اهالی نان خود را از روستای مجاور تهیه مینمایند .[دو باب تعمیرگاه ماشین آلات کشاورزی و جوشکاری –یک باب نانوایی –یک دامپزشکی – دو دامداری –یک کارخانه برنجکوبی – دو آرایشگاه مردانه- یک خیاطی – یک آژانس تلفنی ]

آثار تاریخی:

این روستا دارای استخر بزرگ و بی مانند بنام مرغوب است که آقایان قربان رحیمی اظهار میدارد (این استخر ابتدا در قدیم ها آبگیری بوده که بعدها اهالی دورش را بالا آوردند و بتدریج بصورت استخر درآمده) و موضوع مورد تائید آقای حاج موسی رضائی نیز میباشدکه میگوید (اگر از یک نقطه کناره استخر حرکت کنیم نزدیک بیکروز طول میکشد تا به نقطه اول برسیم).

آقای منوچهر سینما رئیس اداره آبیاری انزلی اظهار میدارد:

این استخر به احتمال زیاد بزرگترین استخر گیلان و شاید ایران باشد زیرا وسعتی برابر ۵۰۰ هکتار دارد و داخل آن از گذشته های دور درخت (( توسکا )) می روئیده و هم اکنون نیز درخت توسکا در آن جا روئیده است. در زمستان ها پرندگان زیادی در آنجا فرود میآیند و منطقه شکار نیز می باشد البته طبق مقررات جاریه).

آقای عین اله قنبر نژاد بازنشسته شهربانی و از اقوام قدیمی کرگان اظهار میدارد که :

(بین استخر مرغوب و ویشا رودخانه چشمه ای وجود دارد معروف به (( قبله آب )) و خیلی تلاش کردند آب آنرا بسمت شمال برگردانند که موفق نشدند آبش گوارا است و محل آن در داخل روستا جلوی خانه ها می باشد که پس از عبور از زیر پل جاده بمرداب میریزد و در سر شالیزارها هم از آن استفاده میکنند) وجود گنج و افسانه های دیگر درباره چشمه وجود دارد که از آن میگذریم.

منبع:کتاب تاریخچه بندرانزلی جلد اول صفحات ۸۴۷ الی ۸۵۳ نوشته عزیز طویلی با اندکی تحریف

تذکر: « کلیه حقوق و مطالب این مطلب محفوظ بوده هر گونه کپی برداری نیاز به مجوز کتبی از نویسنده کتاب تاریخچه بندرانزلی جناب آقای عزیز طویلی میباشد . »