نویسندگان
تبلیغات
کد HTML تبلیغ
WELCOME

 

آسْتانه اَشْرَفِیّه، یکی از شهرستانهای استان گیلان، واقع بر کناره شرقی سفیدرود با ۳۸۴ کمـ ۲ مساحت و ۳۲۴‘۱۰۰ نفر جمعیت (سرشماری ۱۳۶۵ش). این شهرستان از سمت شمال به دریای خزر، از خاور و جنوب به شهرستان لاهیجان و از باختر به کوچصفهان و لشت نشا محدود است و دارای ۲ بخش مرکزی و بندر کیاشهر است. در تقسیمات جغرافیایی کنونی ۲ دهستان آستانه و دِهشال جزو بخش مرکزی و حسن کیاده از توابع بندر کیاشهر محسوب می‎گردد. در مجموع، شهرستان آستانه دارای ۴ دهستان و ۷۵ روستاست. آستانه اشرفیه تا ۱۳۵۸ش بخش بوده و در اسفند ۱۳۵۸ش برحسب تصویب شورای انقلاب به شهرستان تبدیل شده است. در سرشماری عمومی ۱۳۵۵ش جمعیت دهستان آستانه ۳۳۳‘۲۰ نفر، دهستان حسن کیاده ۳۷۴‘۵ نفر و دهستان دِهشال ۸۸۰‘۳۲ نفر بوده است. موافق سرشماری ۱۳۶۵ش جمعیت کیاشهر ۲۹۳‘۱۲ نفر می‎باشد. در این شهرستان مجموعاً ۱۹ زیارتگاه وجود دارد.

مرکز شهرستان: شهر آستانه اشرفیه مرکز شهرستان است که در تلفظ محلی به آن «پیله آسّونه» گفته می‎شود. طول جغرافیایی آن ْ۴۹ و َ۵۸ شرقی و عرض جغرافیائی آن ْ۳۷ و َ۱۵ شمالی و مساحت شهر بیش از ۸ کمـ ۲ است. آستانه اشرفیه در ۳۶ کیلومتری خاور رشت، (مرکز استان) و ۷ کیلومتری شمال غربی لاهیجان قرار گرفته و جمعیت آن ۰۰۰‘۲۵ نفر است که در ۴۴۷‘۲ نفر است که در ۴۴۷‘۵ خانوار متمرکز گردیده‎اند (سرشماری آبان ۶۵).

وجه تسمیه و سابقه تاریخی: این شهر در قدیم «کوچان» نام داشته است. کاشانی در تاریخ اولجایتو از کوچیان نام برده که احتمالاً صورت دیگر همین نام است (ص ۶۰). پس از به خاک سپردن آقاسیدحسن یا سیدابراهیم معروف به سلطان‎سیدجلال‎الدین اشرف(ع) فرزند امام‎موسی کاظم(ع) در آنجا، به تدریج نام کوچیان فراموش گردید و نام آستانه اشرفیه متداول شد. اسکندربیک ترکمان، نام این روستا را آستانه، یاد کرده و آن را از توابع لاهیجان به شمار آورده است (۱/۵۱۴). فومنی گیلانی نیز در تاریخ خود نامی از آستان اشرفیه به میان آورده است (ص ۱۰۳). مکنزی که در ۱۲۷۴ق/۱۸۵۷م از اینجا گذشته جمعیت آستانه را در حدود ۷۰ خانوار برآورد کرده است. به گفته او در فصل ابریشم در آنجا به زائران حرم جلال‎الدین اشرف غذای رایگان داده می‎شود (ص ۲۲).
رابینو نیز از آستانه نام برده و شرحی درباره آن به دست داده است. به گفته او هر سال در فصل ابریشم زائران به سوی این زیارتگاه سرازیر می‎شده‎اند و بازار بزرگی که در آن شهر ساخته شده بود منبع سود زیادی برای صاحبان آن بوده است (ص ۳۷۳).
کشاورزی و صنعت: آب و هوای این شهر همانند سایر قسمتهای گیلان معتدل و مرطوب است. آب کشاورزی روستاهای این شهرستان از نهرهای حشمت‎رود، سیدعلی اکبری و سالارجوی که از شعبه‎های فرعی سفیدرود هستند تأمین می‎گردد. همچنین کانالهای زیادی از حشمت‎رود جدا کرده‎اند که تعدادی دیگر از روستاهای این شهرستان را آبیاری می‎کند. از محصولات عمده این شهرستان برنج، دانه‎های روغنی، حبوبات، محصولات جالیزی و اندکی سیب و انگور است (وزارت کشاورزی، ۱۳۶۲ش، ۱۳۷-۱۳۸؛ همان، ۱۳۶۳ش، ۲۰۱ به بعد). محصول برنج آن در ۱۳۶۳ش بالغ بر ۵۷۶‘۳۹ تن بوده است (همان، ۱۳۶۳ش، ۲۰۳). ولی موافق آمارنامه استان گیلان، در این سال سطح زیر کشت برنج در این شهرستان ۷۵/۰۷۶‘۱۵ هکتار و میزان محصول آن ۸۱۳‘۴۲ تن بوده است (مرکز آمار ایران، ص ۱۰۵). مطابق آخرین آمار در حال حاضر سطح زیر کشت برنج ۰۰۰‘۱۹ هکتار و محصول سالانه آن حدود ۰۰۰‘۴۰ تن برنج سفید است (تحقیقات محلی). همچنین ۸۰۰ هکتار زیرِ کشتِ بادام‎زمینی است و ۳۵۰‘۱ هکتار زمین به توتستان اختصاص یافته است و سالانه حدود ۷۰۰ تن ابریشم در آنجا تولید می‎گردد. محصول پیله این شهرستان بیشتر به مشهد صادر می‎شود.
در سطح شهرستان ۴ کارگاه صنعتی وجود دارد که مهمترین آنها کارخانه تولیدی پارچه سیمین بافت است که در ۴ کیلومتری آستانه اشرفیه در روستای نازک‎سرا قرار دارد. نیز یک کارخانه پلاستیک‎سازی در جاده کمربندی آستانه و یک کارخانه فرغون‎سازی در ۳ کیلومتری جاده بندر کیاشهر قرار گرفته است. شرکت تولیدی گیلان مرغ نیز از مؤسسات با اهمیت این شهرستان است که به زودی آماده بهره‎برداری مجدد می‎گردد. همچنین در آستانه اشرفیه تعداد زیادی کارخانه چوب‎بری و برنج‎کوبی وجود دارد. در ۱۳۶۳ش در شهر آستانه، ۸۹۱‘۵ رأس گوسفند، ۳۲۱‘۱ رأس بز و بزغاله، ۹۶۵‘۳ رأس گاو و گوساله پرورش یافته است (مرکز آمار ایران، آمارنامه استان گیلان، ص ۱۱۱).
 

تأسیسات فرهنگی و اجتماعی: آستانه اشرفیه دارای مؤسسات گوناگون فرهنگی و اجتماعی است. براساس آمار موجود این شهر دارای تأسیسات برق، آبرسانی، تلفن خودکار، ۹ درمانگاه دولتی، یک بیمارستان، یک آزمایشگاه و یک داروخانه است. تعداد پزشکان آن در کل شهرستان در حال حاضر ۶ نفر است. این شهر در مسیر راه اسفالته استان گیلان به مازندران قرار دارد و از طریق راه اسفالت با شهرهای رشت، لاهیجان، بندر کیاشهر، لنگرود و بندر انزلی مرتبط است.
در این شهرستان (به استثنای بندر کیاشهر) ۷۲ مدرسه ابتدایی، ۳۰ مدرسه راهنمایی، ۱۱ دبیرستان و هنرستان و یک آموزشگاه بهورزی وجود دارد. همچنین در بندر کیاشهر یک دانشسرای تربیت معلم، تأسیس شده است. در شهر آستانه، ۲ حوزه علمیه، یکی در مسجد جامع و دیگری در مسجد بازار قرار دارد که جمعاً در این ۲ مدرسه حدود ۶۰ طلبه به آموزش علوم دینی اشتغال دارند. در این شهر ۲ کتابخانه عمومی وجود دارد. کتابخانه فرهنگ و هنر در ۱۳۳۱ش بنیان نهاده شده و در حال حاضر ۲۷۰‘۵ جلد کتاب دارد.
تأسیسات دیگر این شهر، یک ورزشگاه، ۴ مهمانخوانه و یک مهدکودک است (مرکز آمار ایران، شناسنامه شهرهای کشور، ۳۸-۴۹؛ آمارنامه استان گیلان، ۵۴ به بعد، و نیز تحقیقات محلی).
از آداب و رسوم قابل ذکر این شهر مراسم پنجشنبه بازار است که روزهای پنجشنبه هر هفته گروهی از روستاییان اطراف را به آنجا می‎کشاند (پاینده، ۲۳۲). اما هنگامی که رابینو از این شهر بازدیده کرده است (ص ۶۷). در این روزها که روز مبادله کالا بین شهر و روستا بود، روستاییان برای تهیه لوازم زندگی به شهر آمد و شد داشتند.
آثار تاریخی: مهمترین اثر تاریخی و دیدنی این شهر همان بقعه سیدجلال‎الدین اشرف است. این بنا را ظاهراً نخستین‎بار در ۳۱۱ق/۹۲۳م گوهرشاد خانم دختر کیارستم بنا نهاد و زینت کرد. به روایت نویسنده کتاب سفرنامه استرآباد و مازندران، در ۱۲۷۵ق/۱۸۵۸م هنگامی که می‎خواستند این آستانه را که خراب شده بود دیگربار بسازند به کتیبه‎ای دست یافتند که در آن نام گوهرشاد خانم را که در سال یاد شده این بنا را تعمیر کرده و ساخته، آمده بوده است (ص ۱۶۳). اما این روایت را دیگر اسناد تاریخی تأئید نکرده‎اند. پس از ۱۲۷۵ق/۱۸۵۸م چندبار دیگر بنای این بقعه گرفتار سیلابهای سفیدرود گردید و یکسره از میان رفت.
آخرین‎بار در ۱۳۵۰ش این بقعه را که خراب شده بود به‎طور کلی تجدید بنا کرده‎اند، گنبد قدیم را از بین برده و گنبد جدیدی بر روی آن ساخته‎اند. در نقشه فعلی، مسجدی که معروف به مسجد جنب حرم است. در حد شمالی امامزاده قرار دارد. مساحت فعلی آن ۸۸/۰۴۹‘۳ مـ ۲ است که از این مقدار ۰۱۶‘۱ مترمربع آن موقوفه مدرسه جلالیه است.
در ساختمان این امامزاده سابقاً مناره‎ای نیز وجود داشته است، اما در بنای فعلی آن مناره وجود ندارد. در بازسازی نهایی ضریح جدیدی نیز برای آن ساخته و ضریح قدیم را به امامزاده آقاسیدمحمد برده‎اند.
از دیگر بناهای تاریخی این شهرستان، بقعه آقاسیدمحمدبن امام جعفر صادق(ع) در آستانه اشرفیه، بقعه آقاسیدحسن‎بن امام موسی‎کاظم(ع) در دهکده سیاه کوچه آستانه، بقعه آقاسیدمحمدبن امام‎رضا(ع) در کماچال آستانه، بقعه آقاپیر مزار در نیاکوی آستانه و چندین بقعه دیگر در روستاهای این شهرستان و نیز مسجد دهشال است (ستوده، ۲/۱۷۹-۱۹۲؛ ایرانشهر، ۲/۱۳۸۹). آرامگاه دکترمحمد معین ادیب و لغت‎شناس ایرانی نیز در این شهر در کنار حشمت‎رود قرار دارد.

مآخذ: اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی، آمارنامه (۱۳۶۲ش)، تهران، ص ۱۳۴؛ اسکندربیگ ترکمان، تاریخ عالم‎آرایعباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش؛ ایرانشهر، ۱/۱۱۳، ۲/۱۰۴۷، ۱۴۷۳؛ پاینده، محمود، آئینها و باورداشتهای گیل و دیلم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵ش؛ رابینو، هـ ل، ولایات دارالمرز ایران، گیلان، ترجمه جعفر خمامی‎زاده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۰ش، صص ۳۵۳-۳۵۴، ۳۶۰، ۳۷۱-۳۷۸؛ سازمان برنامه و بودجه، آمارنامه استان گیلان (۱۳۶۳ش)، تهران، مرکز آمار ایران، دی ۱۳۶۴ش، جمـ ؛ ستوده، منوچهر، از آستارا تا استارباد، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۱ش، ۲/۱۷۹-۱۹۲؛ سفرنامه استراباد و مازندران و گیلان، به کوشش مسعود گلزاری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵ش، صص ۱۶۲-۱۶۶؛ فومنی، عبدالفتاح، تاریخ گیلان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۹ش؛ کاشانی، عبدالله‎بن محمد، تاریخ اولجایتو، به کوشش مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۸ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ۱۳۵۵ش)، شهرستان لاهیجان، تهران، ۱۳۵۹ش، مقدمه؛ همان، شناسنامه شهرهای کشور، (ج ۳، استان گیلان)، ]در ۱۳۶۴ش[، تهران، ۱۳۶۵ش، جمـ ؛ همان، فرهنگ آبادیهای کشور (براساس سرشماری ۱۳۵۵ش)، ]ج ۸، استان گیلان[، تهران، ۱۳۶۰ش، صص ۸۱-۸۲، ۸۴-۸۵، ۸۷-۸۸؛ مکنزی، چارلز فرانسیس، سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران، نشر گستره، ۱۳۵۹ش؛ وزارت کشاورزی، آمارنامه (۱۳۶۲ش)، تهران، اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی، ص ۱۳۴؛ همان (۱۳۶۳ش)، صص ۱۹۶-۲۰۶؛ نیز، تحقیقات محلی نویسنده در تیر ۱۳۶۶ش.سیدعلی آل‎داود

 

 

منبع:مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی – مرکز پژوهشهای ایرانی اسلامی

آرشیو مطالب
ارسال نظر جديد
در زمینه‌ی انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی یا گیلکی تایپ کنید.
  • نظرات در ارتباط با همین مطلب باشد در غیر اینصورت از « فرم تماس با مدیریت » استفاده کنید.
  • «مدیر سایت» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور یم.
  • نظرات پس از تأیید مدیریت سایت منتشر می‌شود.



جستجو
مدیریت
سایت کرکان بندرانزلی با دامنه
www.kargan.ir
نیز در دسترس می باشد.
مرحوم تقی کرکانی خان قدیم کرکان

روستای کرکان در منطقه جلگه ای و در کنار جاده کپورچال-آبکنار واقع شده دارای نسق 85 ساله (تاتاریخ 1363 شمسی)بوده و از نظر ثبتی جزء بخش 7 حومه انزلی و سنگ شماره 6 میباشد و مسافتش تا کپورچال 7 کیلومتر و تا انزلی 27 کیلومتر است . . .

تبلیغات
HTML
محبوب ترین مطالب
بازدید از سایت